اعتبارسنجی به روش FICO (فایکو) چیست و سوابق مالی چه تاثیری روی آن دارد؟

موسسات اعتبارسنجی شرکت‌هایی هستند که رتبه‌ اعتباری افراد را محاسبه و و گزارش آن را به موسسات مالی یا شرکت‌های لندتک (اعطای اعتبار) ارسال می‌کنند. این شرکت‌ها از روش‌های مختلفی برای اعتبارسنجی افراد استفاده می‌کنند که رایج‌ترین آن‌ها اعتبارسنجی به روش FICO است. این روش اولین بار توسط شرکت Fair Isaac ابداع شد. امروزه موسسات اعتباردهی بسیاری از روش اعتبارسنجی فایکو برای محاسبه رتبه اعتباری متقاضیان استفاده می‌کنند.

با این حال در سال‌های اخیر جایگزین‌هایی برای اعتبارسنجی به روش FICO محبوبیت پیدا کرده است. سایر روش‌های جایگزین، تأکید بیشتری بر سابقه پرداخت هزینه‌های ماهانه استاندارد مانند اجاره خانه، پرداخت وام مسکن و پرداخت آبونمان آب، برق و … توسط متقاضی دارند و به سابقه دریافت اعتبار افراد وزن کمتری در این محاسبه اختصاص می‌دهند.

محدوده رتبه اعتباری در مدل FICO

رتبه‌ اعتباری که به روش FICO محاسبه می‌شود از 300 تا 850 متغیر است و به 4 دسته تقسیم می‌شود. در ادامه به تفکیک به توضیح این محدوده‌ها و معنای هر کدام می‌پردازیم؛ البته لازم به ذکر است که موسسات و شرکت‌هایی که اعتبار اعطا می‌کنند، ضوابط خود را برای اعتباردهی به هر گروه دارند. برای مثال ممکن است یک شرکت تصمیم بگیرد تا ریسک بیشتری را بپذیرد و به مشتریان با رتبه اعتبار پایین‌تر نیز اعتبار اعطا کند، اما شرکتی دیگر ضوابط سخت‌گیرانه‌تری داشته باشد و فقط اعتبار افرادی که دارای رتبه‌ اعتباری عالی هستند را فعال کند.

• 300-579 (ضعیف): از سال 2018، تقریباً 16٪ از جمعیت ایالات متحده در این دسته قرار می‌گیرند. این بدان معناست که متقاضی مقدار قابل توجهی بدهی معوق دارد. این گروه جزو مشتریان با ریسک نکول بالا هستند که کم‌تر موسسه‌ای حاضر است چنین ریسکی را بپذیرد و به این گروه از مشتریان اعتبار اعطا کند.

• 580-669 (متوسط): حدود 17٪ از جمعیت در این دسته قرار می‌گیرند. متقاضیان این گروه بدهی دارند اما در تلاش برای بازپرداخت آن هستند. شرکت‌هایی هستند که به این گروه اعتبار اعطا می‌کنند اما شرایط ایده‌آلی از جمله سقف اعتبار بالا، مدت زمان بازپرداخت طولانی و … در اختیارشان قرار نمی‌دهند.

• 670-739 (خوب): حدود 21٪ از جمعیت در این بازه قرار می‌گیرند. معمولا به افراد این گروه قبلا خط اعتبار یا وام اعطا شده و مبلغ اعتبار را به موقع بازپرداخت کرده‌اند. شرکت‌های اعتباردهی معمولا می‌پذیرند که خط اعتبار این گروه را فعال کنند.

• 740-799 (بسیار خوب): بیشترین درصد جمعیت با سهم 25% در این گروه قرار می‌گیرند. افراد این گروه هم خط اعتباری دریافت کرده و اقساط خود را به موقع و به صورت موثر بازپرداخت می‌کنند. این گروه به عنوان مشتریان با ریسک نکول کم هستند که موسسات مالی و شرکت‌ها به سادگی خط اعتبارشان را فعال می‌کنند.

• 800-850 (عالی): حدود 21٪ از جمعیت در این گروه قرار می‌گیرند. متقاضیان این گروه در گرفتن اعتبار و بازپرداخت سریع آن عالی عمل می‌کنند و بدهی‌ای ندارند. این گروه بیشترین میزان اعتبار را با ایده‌آل‌ترین شرایط دریافت می‌کنند.

در اعتبارسنجی به روش FICO چه معیارهایی در نظر گرفته می‌شود؟

اعتبارسنجی فایکو هم سوابق مالی مثبت و هم سوابق منفی را در گزارش اعتباری شما در نظر می‌گیرد. درصدهای موجود در نمودار پایین نشان‌دهنده اهمیت هر یک از معیارها در اعتبارسنجی فایکو است. اهمیت این معیار‌ها ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

امتیازات FICO برای هر شخص منحصربه‌فرد است. این امتیاز بر اساس پنج معیار ذکر شده در پایین محاسبه می‌شو‌د، اما برای برخی افراد، اهمیت هر معیار می‌تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال، امتیاز افرادی که طی مدت طولانی اعتبار دریافت نکرده‌اند، متفاوت از سایر افراد محاسبه می‌شود.

در اعتبارسنجی فایکو امتیازات با استفاده از داده‌های مختلف در گزارش اعتباری شما محاسبه می‌شود. این داده‌ها به پنج دسته تقسیم‌بندی می‌شوند:

1. سابقه بازپرداخت اقساط (35%)

اولین چیزی که هر وام‌دهنده‌ای می‌خواهد بداند این است که آیا شما بازپرداخت حساب‌های اعتباری گذشته خود را به موقع انجام داده‌اید یا خیر. این به شرکت اعتباردهنده کمک می‌کند تا میزان ریسکی که در هنگام اعطای اعتبار به شما متحمل می‌شوند را محاسبه کنند و بدانند احتمال نکول اقساط شما چقدر است. این معیار مهم‌ترین عامل در اعتبارسنجی فایکو است. اگر هر ماه به موقع بدهی‌هایتان را پرداخت می‌کنید و سوابق مالی منفی مانند ورشکستگی، سلب مالکیت املاک، چک برگشتی و … ندارید، در این بخش امتیاز خوبی کسب می‌کنید.

2. میزان استفاده از اعتبار (30%)

این معیار به میزان اعتبار در دسترس در حساب اعتباری شما اشاره دارد که شما در هر زمان معین می‌توانید از آن استفاده کنید. اگر از خط اعتبار خود به کرات استفاده می‌کنید و موجودی حساب اعتباری شما همیشه صفر است، ممکن است تاثیر منفی روی رتبه اعتباری شما داشته باشد.

3. طول عمر خط اعتبار (15%)

طول عمر خط اعتبار میانگین مدت زمانی است که یک فرد از اعتبار استفاده کرده است. هر چه مدت زمان استفاده افراد از خط اعتبار بیشتر باشد، بهتر است. این معیار موارد زیر را در نظر می‌گیرد:

• مدت زمانی که حساب‌ اعتباری شما ایجاد شده است، از جمله تاریخ افتتاح قدیمی‌ترین و جدیدترین حساب شما و میانگین مدت زمان فعال بودن تمام حساب‌های اعتباری و بانکی شما
• آخرین باری که از خط اعتبار خود استفاده کرده‌اید

4. تعداد حساب‌های بانکی (10%)

امتیاز FICO ترکیبی از گردش مالی در حساب‌های اعتباری، حساب‌های جاری، سپرده‌های بانکی، حساب‌های شما در موسسات مالی و وام‌های متعدد شما را در نظر می‌گیرد. البته برای دریافت اعتبار نیاز نیست که از هر نوع حساب بانکی یکی را افتتاح کرده باشید.

5. تعداد درخواست‌های اعتبار (10%)

تحقیقات نشان می‌دهد که افتتاح چندین حساب اعتباری در مدت زمان کوتاهی نشان‌دهنده ریسک نکول بالا است، به‌ ویژه برای افرادی که سابقه طولانی در مالکیت خط اعتبار ندارند. در نتیجه هر چه تعداد درخواست‌های شما برای دریافت اعتبار بیشتر باشد، می‌تواند روی رتبه اعتباری شما تاثیر منفی بگذارد. البته درخواست اعتبار اشکالی ندارد، اما اگر هم‌زمان برای دریافت خط اعتبار از چند شرکت مختلف درخواست ثبت کنید، ممکن است نشانه این باشد که از یکی از خطوط اعتبار برای پرداخت بدهی کارت اعتباری دیگری استفاده می‌کنید و این یک نکته منفی است. اگر برنامه‌ای برای دریافت اعتبار از موسسات مختلف دارید بهتر است درخواست‌های اعتبار خود را در طول زمان پخش کنید.

جمع‌بندی

اعتبارسنجی یکی از شروط دریافت وام یا خرید اقساطی است. در اعتبارسنجی به روش FICO، رتبه اعتباری شما یک عدد سه رقمی است که معمولاً بین 300 تا 850 قرار دارد و برای نشان دادن ریسک اعطای اعتبار به شما یا احتمال بازپرداخت به موقع اعتبار طراحی شده است. رتبه بالاتر به این معنی است که شما در گذشته رفتار اعتباری مسئولانه‌ای در قبال پرداخت اقساطتان داشته‌اید، که وام‌دهندگان و اعتباردهندگان بالقوه را هنگام ارزیابی درخواست اعتبار شما، مطمئن‌تر می‌کند.