در خرید اعتباری
اعتبارسنجی مشتریان چیست و چگونه انجام می‌شود؟
فهرست محتوا
اعتبارسنجی مشتریان فرایندی است که از طریق آن شرکت‌های مختلف رتبه اعتباری یک فرد یا شرکت را محاسبه می‌کنند تا مبلغ اعتباری که آن شخص یا شرکت می‌تواند دریافت کند مشخص شود.
شرکت‌های لندتک یا اعتباردهی از یک سیستم امتیازدهی عددی استفاده می‌کنند تا تخمین بزنند احتمال این که شخص وام‌گیرنده، اعتبار خود را بازپرداخت کند چقدر است. این پروسه امتیازدهی، اعتبارسنجی نام دارد.
تعریف عمیق‌تر
اعتباردهندگان و سایر موسسات مالی با اعتبارسنجی می‌توانند سقف اعتبار یک فرد را تعیین کنند. اکثر شرکت‌ها این فرایند را برون‌سپاری کرده و انجام آن را به عهده موسسات اعتبارسنجی می‌سپارند. برخی از شرکت‌ها هم روش اعتبارسنجی مخصوص خود را ایجاد کرده و آن را به صورت درون سازمانی انجام می‌دهند. در ایران موسسات انگشت‌شماری هستند که از طرف بانک مرکزی اجازه دسترسی به سابقه مالی مشتریان و اعتبارسنجی را دارند؛ در نتیجه اعتبارسنجی در تمام شرکت‌های لندتک ایرانی توسط این موسسات انجام می‌شود. شرکت‌های لندتک از اعتبارسنجی استفاده می‌کنند تا بداند اگر بخواهند به شخصی اعتبار بدهند، چه مقدار ریسک متوجه آن‌هاست.
عوامل زیادی در سابقه مالی فرد وجود دارند که در فرایند اعتبارسنجی ارزیابی می‌شوند؛ مثل: مدت زمان استفاده از اعتبار، میزان بدهی یک فرد، سابقه پرداخت به موقع اقساط و یا نکول آن‌ها، داشتن چک برگشتی و غیره.
انواع مدل اعتبارسنجی
در اعتبارسنجی به اطلاعات مربوط به سابقه مالی شخص امتیاز داده می‌شود و این امتیازات با هم جمع شده تا یک عدد سه رقمی حاصل شود. به این عدد رتبه اعتباری گفته می‌شود. زمانی که متقاضی درخواست اعتبار می‌کند، وام‌دهنده از یک مدل اعتبارسنجی استفاده کرده تا رتبه اعتباری متقاضی را ببیند و بر طبق آن، در مورد اعطای اعتبار و مبلغ آن تصمیم‌گیری کند.
موسسات اعتبارسنجی 4 بازه عددی برای رتبه‌های اعتباری ارائه می‌کنند و آن‌ها را به دسته‌های بد، متوسط، خوب و عالی تقسیم می‌کنند؛ اما در نهایت شرکت‌های لندتک تصمیم می‌گیرند که به کدام بازه عددی اعتبار بدهند و به کدام ندهند. در واقع این اعتباردهندگان هستند که تعیین می‌کنند کدام سطح قابل قبول است و تا چه مبلغی می‌تواند اعتبار بگیرد. برای مثال شخص الف و ب را در نظر بگیرید. رتبه اعتباری شخص الف در محدوده خوب است، اما یک موسسه مالی ممکن است تصمیم بگیرد به این محدوده اعتبار ندهد زیرا تمایل دارد محتاطانه عمل کند. رتبه اعتباری شخص ب در محدوده متوسط است، اما یک موسسه اعتباردهی دیگر ممکن است تصمیم بگیرد به این شخص اعتبار بدهد اما سقف مبلغ اعتبار را پایین‌تر تعیین کند.
رتبه اعتباری از این جهت برای وام‌دهندگان مهم است که نشان می‌دهد یک متقاضی چقدر می‌تواند تسهیلات دریافت کند و آن را به موقع بازپرداخت کند. چنین رتبه‌ای ریسک اعطای وام یا خط اعتباری به متقاضی را برای بانک یا شرکت‌های وام‌دهی (لندتک) مشخص می‌کند.
برای اعتبارسنجی مدل‌های مختلفی وجود دارد. این مدل‌ها تحلیل‌های آماری هستند که توسط موسسات اعتبارسنجی استفاده می‌شوند تا شایستگی شما را برای دریافت اعتبار ارزیابی کنند. این مدل‌ها الگوهای پرداخت اعتباری شما را تجزیه و تحلیل می کنند و در نهایت به یک رتبه اعتباری می‌رسند.
امتیازدهی بر اساس سابقه بازپرداخت اقساط، تعداد دفعات پرداخت‌ها، میزان بدهی‌های شما، تعداد وام‌ها و اعتبارات دریافتی و … انجام می‌شود. در هر مدل به این عوامل وزنی اختصاص داده می‌شود و بر اساس آن، یک رتبه اعتباری به دست می‌آید. رتبه اعتباری به طور کلی از 300 (پایین) تا 850 (بالا) متغیر است. هر چه رتبه شما بالاتر باشد، شرایط بهتری برای دریافت وام یا اعتبار خواهید داشت. همچنین شرایط بهتری مانند مبلغ اعتبار، نرخ بهره و مدت زمان بازپرداخت برای مشتری فراهم می‌شود. موارد زیر رایج‌ترین مدل‌های اعتبارسنجی هستند که دو مدل FICO و Vantage از بقیه کاربرد بیشتری دارند:
- FICO
- Vantage
- TransRisk
- Experian’s National Equivalency Score
- Credit Xpert Credit Score
- CE Credit Score
- Insurance Score
مزایای اعتبارسنجی مشتریان
سرعت، مزیت اصلی استفاده از اعتبارسنجی است. با استفاده از مدل‌های اعتبارسنجی، حتی طولانی‌ترین سوابق مالی هم ظرف چند ساعت تا چند روز بررسی شده و رتبه اعتباری محاسبه می‌شود. در نتیجه به درخواست اعتبار مشتریان زودتر رسیدگی شده و خط اعتبارشان سریع‌تر فعال می‌شود.
اعتبارسنجی احتمال ضرر شرکت‌های لندتک و موسسات مالی را کاهش می‌دهد. این سازمان‌ها با دسترسی به رتبه اعتباری مشتریان می‌دانند که آیا با مشتری پرخطر یا کم‌خطر سروکار دارند و ریسک اعتباردهی به هر مشتری چقدر است.
اعتبارسنجی باعث می‌شود تا متقاضیان با شرایط راحت‌تری بتوانند اعتبار دریافت کنند. برای مثال افرادی که رتبه اعتباری کافی را برای دریافت اعتبار کسب می‌کند، می‌توانند بدون نیاز به داشتن سپرده بانکی یا ضامن اعتبار دریافت کنند.
متقاضیان اگر رفتار مسئولانه‌ای در برابر پرداخت به موقع بدهی‌ها داشته باشند، امتیازاتی کسب می‌کنند که باعث می‌شود رتبه اعتباریشان بالا برود. در نتیجه می‌توانند مبالغ بالاتری اعتباری دریافت کنند، در مدت زمان طولانی‌تری اقساطتشان را بپردازند و مدارک کم‌تری به عنوان ضمانت یا وثیقه ارائه دهند. همچنین برخی شرکت‌ها پاداش‌هایی را از جمله کد تخفیف را برای این افراد در نظر می‌گیرند.
محدودیت‌های اعتبارسنجی مشتریان
یکی از محدودیت‌های اعتبارسنجی این است که تخمینی از احتمال نکول (پرداخت نکردن به موقع اقساط) وام‌گیرنده ارائه نمی‌دهد. در نتیجه مدل‌های اعتبارسنجی نمی‌توانند مشتریان را بر اساس احتمال نکولشان رتبه‌بندی کند.
یکی دیگر از محدودیت‌ها این است که این مدل‌ها نمی‌توانند شرایط اقتصادی را در محاسبه رتبه اعتباری دخیل کنند. برای مثال، اگر رتبه اعتباری شخص الف 800 باشد و رکود اقتصادی رخ بدهد، رتبه اعتباری این شخص دچار تغییر نمی‌شود؛ در حالی که ممکن است به دلیل رکود اقتصادی یا تورم، توانایی مالی شخص الف در بازپرداخت اقساط کاهش یابد و ریسک اعتباردهی به این شخص بالا برود.
جمع‌بندی
اعتبارسنجی مشتریان فرایندی است که طی آن رتبه اعتباری شما با استفاده از اطلاعات موجود در گزارشات حساب‌ها و سوابق مالی شما محاسبه می‌شود. این فرایند تعیین می‌کند که شما واجد شرایط دریافت اعتبار هستید یا نه و سقف مبلغ اعتبار دریافتی شما چقدر باشد. روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد که اعتبارسنجی به روش FICO و Vantage رایج‌ترین آن‌ها هستند.
دیدگاه ها
ارسال دیدگاه